Notulen  Gemeenteraad

Hebben wij specifieke cijfers over het aantal Genkse gezinnen die met natte keldervloeren te kampen hebben na hevige regenval? 

We hebben meldingen van 149 Genkse huishoudens ontvangen in 2024, die kampen met vocht in de kelder. Dat kan gaan van vochtige muren tot daadwerkelijk water op de vloer. De oorzaken voor die wateroverlast zijn zeer divers. Het kan te maken hebben met de rioleringsaansluiting, terugslag, insijpelwater of een hoge grondwaterstand. En bij wateroverlast na hevige regenval, spreken we van pluviale overstromingen. We hebben geen zicht op de exacte oorzaken van die 149 dossiers. Het overgrote deel heeft vooral last van de hoge grondwaterdruk. Brandweerzone Oost-Limburg deed in Genk tussen 3 januari 2022 en 15 november 2023 in totaal 136 interventies bij burgers. We gaan er van uit dat het daar vooral gevolgen van pluviale overstromingen betreft.  

Wat is de stand van zaken van de expert die de natte kelders bezoekt? Zijn er al bezoeken uitgevoerd en wat is de analyse daarvan? 

De vochtexpert heeft op 4 en 12 december veertien kelders van Genkenaren bezocht (10% van de gekende dossiers). De analyse van die bezoeken is lopende. Er zullen vervolgens nog bijkomend een vijftiental kelders gekozen worden voor verder onderzoek. De criteria hiervoor zijn: geografische spreiding, vermoedelijke oorzaak en bouwjaar.  In het totaal zouden dan 20% van de dossiers effectief bezoek gehad hebben van een vochtexpert. De idee is dat kelders in eenzelfde gebied en in eenzelfde straat, eenzelfde behandeling nodig hebben. En dat het dus niet nodig is elke kelder individueel te bezoeken. 

Vanuit de bevindingen van de expert stellen we een draaiboek op en werken we een technische oplossing-op-maat uit voor een aantal veelvoorkomende types van kelders. Deze adviezen zullen helpen het probleem verder in kaart te brengen en bieden concrete oplossingen aan. Zo proberen we elke Genkenaar met wateroverlast een mogelijk plan van aanpak te geven. 

Hebben wij zicht op het risico dat we in Genk lopen? Welke wijken zijn het kwetsbaarste als het gaat over wateroverlast en welke acties kunnen er genomen worden voor die wijken? 

We maken daarbij een onderscheid tussen wateroverlast veroorzaakt door het grondwater of door rioleringen én hemelwater.  

Wanneer iemand een natte kelder krijgt door een stijgende grondwatertafel geeft dit overlast voor de bewoners, maar is dat ook een heel normaal natuurlijk verschijnsel. De grondwatertafel fluctueert constant en het is evident dat deze na een periode van overvloedige regen, zoals we die nu gekend hebben, eerder hoog is. 

Wij kunnen en mogen hier ook niet op ingrijpen, omwille van het feit dat het grondwater in Vlaanderen één van de belangrijkste bronnen is voor drinkwatervoorziening. In Genk is het zo dat de laagstgelegen gebieden doorgaans een veel hogere grondwaterstand hebben (Termien, omgeving Caetsbeek, deel Boxbergheide). 

Anders is het wanneer water via de riolering of via het maaiveld een weg zoekt naar de woningen. Deze vorm van wateroverlast treedt meestal op bij momenten van hemelwaterpieken, zoals bij de gekende zomer-onweders. Wij weten uit ervaring waar zich daarvoor de grootste knelpunten in Genk bevinden. Uit het klimaatportaal van de VMM zien we dat Termien, Genk-Centrum en Nieuw-Driehoeven daarvoor de meest kwetsbare wijken zijn. 

Welke acties kunnen ondernomen worden?

Een eerste basisprincipe om deze uitdagingen aan te gaan is het scheiden van afvalwater (droogweerafvoer of DWA) en hemelwater (regenwaterafvoer of RWA). Ook bij het omgaan met het gescheiden hemelwater hebben we te maken met bovenstaande uitdagingen om bij te dragen aan het verminderen van de negatieve gevolgen van overstromingen, van droogte en van de daling van de grondwatertafel. 

Een tweede basisprincipe is het inzetten op een brongerichte aanpak. Deze omvat een getrapte strategie waarbij, in deze volgorde, ingezet wordt op het vermijden van verharding of ontharden, het opvangen en hergebruiken van hemelwater, het infiltreren, het bufferen en vertraagd afvoeren en in laatste instantie het lozen op een regenwaterafvoervoorziening. Dit principe wordt ‘de ladder van Lansink voor het omgaan met hemelwater’ genoemd. 

De kwetsbaarheid van bepaalde wijken voor wateroverlast is mee bepalend voor de prioritering van onthardingsprojecten.  

Doordat we meer ontharden heeft het water meer ruimte om gebufferd te worden en trager te infiltreren. Hierdoor komt er minder druk te staan op de kelders van de mensen. Het valt me op dat er toch een aantal mensen zijn die een verband leggen tussen het ontharden enerzijds en natte kelders anderzijds. Werd dit mogelijk verband al eens verder onderzocht? En is de stad bereid om bij toekomstige onthardingsprojecten telkens een aparte risicoanalyse te laten maken voor de omliggende kelders?

Uit gesprekken met verschillende bewoners en hun buren die vandaag een natte kelder melden blijkt in veel gevallen dat er eerder – nog voor de onthardingsprojecten – al sprake was van natte kelders. Kern van de zaak is vaak dat de kelders niet (meer) waterdicht zijn.  

Voor wat het verband tussen natte kelders en ontharding betreft, verwijzen we graag naar het onderzoek van Prof. Patrick Willems (KULeuven). Hij stelt onder andere dat een natte kelder eerder het gevolg is van een extreem natte periode dan van ontharding. Wanneer er zich zeer natte periodes voordoen, kunnen de grondwaterstanden door de bijkomende infiltratie natuurlijk ook hoger komen te staan, waardoor huizen in gebieden met hoge grondwaterstanden en met kelders die niet voldoende waterdicht zijn, iets sneller water in hun kelder kunnen krijgen.

Maar het nadeel weegt niet op tegen de vele en belangrijkere voordelen van ontharding. Ontharden zorgt namelijk voor meer infiltratie en dus hogere bodemvochtgehalten en grondwaterpeilen. Daardoor dalen de grondwaterpeilen (en ook de waterlooppeilen) minder snel tijdens droge periodes en ontstaat minder snel waterschaarste. Het vermindert ook de kans op wateroverlast, onder meer omdat rioleringen minder vaak overlopen. 

Bovendien kan dit nadeel via een aangepast waterbeheer beperkt worden, namelijk door ervoor te zorgen dat het water tijdens extreem natte periodes voldoende gedraineerd wordt. Maar alleen dan en niet tijdens normale natte periodes! Dus niet permanent, zoals in het verleden en nu nog altijd te veel gebeurde of gebeurt. In de acties van de Blue Deal is dergelijk waterbeheer ook mee opgenomen. 

Grondwaterstromingen kunnen behoorlijk complex zijn vanwege verschillende factoren – zoals bodemsoort en drukverschillen - die hun gedrag beïnvloeden.  Hoewel er wiskundige vergelijkingen zijn om grondwaterstromingen te beschrijven, zoals de wet van Darcy, blijft het moeilijk om nauwkeurige voorspellingen te doen. Dit komt door de variabiliteit in de ondergrond en door de onbekende factoren bij de instroom en uitstroom van grondwater.  Het is dan ook moeilijk om een betrouwbare risicoanalyse te doen bij lokale onthardingsprojecten.

We erkennen dat de hogere grondwaterstanden en natuurlijke fluctuaties vaak de oorzaak zijn van vochtproblemen. 

Wanneer deze studie is afgerond bekijken we welke oplossingen er zijn voor de verschillende oorzaken bij de kelders van de Genkenaren. Maar ook de eigenaars van kelders dragen een verantwoordelijkheid bij het voorkomen en aanpakken van vochtproblemen. 

De staat van een kelder is een privéaangelegenheid. Tot op heden is er geen enkele (andere) overheid of overheidsinstelling die hiervoor een plan van aanpak heeft, laat staan hiervoor een subsidie uitkeert. Wij nemen als stad hier dus duidelijk het voortouw in Vlaanderen. 

Hoeveel kinderen met een fysieke of mentale beperking zijn er momenteel in Genk en is er op dit moment voldoende aanbod voor zwemlessen of watergewenning voor deze doelgroep? 

 We beschikken niet over exacte cijfers van het aantal kinderen met een fysieke of mentale beperking in Genk. Via het onderzoek van ‘Provincie in cijfers’ weten we wel dat er anno 2023 468 kinderen in Genk woonden die ingeschreven zijn in het buitengewoon basisonderwijs en 262 jongeren die ingeschreven zijn in buitengewoon secundair onderwijs. Ze vertegenwoordigen 6,8% van de leerlingen basisonderwijs en 5% van de leerlingen secundair onderwijs. Dit cijfer is wellicht een onderschatting, maar geeft wel al een beeld van het aantal en aandeel kinderen met een fysieke of verstandelijke beperking. 

 Is er vraag vanuit ouders, zorgprofessionals of andere betrokkenen naar zwem- en watergewenningsactiviteiten voor kinderen met een beperking in Genk, en zijn er plannen om het aanbod hiervan verder uit te breiden, bijvoorbeeld in het SportinGenk park? 

Ja, hier is vraag naar. Vanuit de dienst Sport hebben we daarom in september vorig jaar een apart aanbod opgestart voor G-zwemmen voor kinderen vanaf zes jaar. Deze zwemlessen gaan onder begeleiding en coördinatie van het team sportpromotie door op dinsdagen (van 15.15u tot 16u en van 16.15u tot 17u) in het zwembad van Boxbergheide. We focussen hierbij op kinderen met een sociale of mentale beperking in kleinere groepjes (max. drie 3 kinderen per begeleider).  

Wordt er samengewerkt met gespecialiseerde organisaties of begeleiders om zwem- en watergewenning aan te bieden voor kinderen met een verstandelijke of fysieke beperking en welke mogelijkheden zijn er om dit aanbod te verbeteren? 

Voor de nieuwe G-zwemlessen is er een samenwerkingsverband met ZIMASS, een Genkse vereniging die zich richt op ouders en begeleiders die zorgen voor kinderen en jongeren met autismespectrumstoornis (ASS). ZIMASS zorgt voor de toeleiding en de nodige handvaten om met de kinderen aan de slag te gaan en biedt ook voor de ouders een platform om vragen te stellen. 

Hoe wordt het budget voor dergelijke activiteiten voorzien en zijn er specifieke initiatieven of subsidies om het aanbod voor deze doelgroep in Genk te versterken?

Onze dienst Sport voorziet nodige de lesgevers voor het G-zwemmen (momenteel twee sportpromotoren en één vrijwilliger). De lessen kosten 6 euro voor Genkenaren en 8,50 euro voor niet-Genkenaren. Mensen met een verhoogde tegemoetkoming betalen de helft. 

Los van de zwemlessen gelden ook nog goedkopere tarieven voor mensen met een beperking op vertoon van een EU-Disability Card, bijvoorbeeld voor toegang tot het zwembad. Ook clubs met een G-werking worden hiervoor beloond met extra punten voor hun jaarlijkse jeugd- en werkingssubsidie. En uiteraard steunen we clubs die een G-werking willen opstarten vanuit onze dienst Sport. Tot slot hebben we het afgelopen jaar ook andere activiteiten aangeboden voor mensen met een fysieke en mentale beperking, zoals een G-sportdag voor leerlingen uit het buitengewoon onderwijs en een G-fit-lessenreeks.